ابن‌منجویه ابوبکر احمد بن علی اصفهانیاِبْنِمَنْجویه، ابوبکر احمد بن علی اصفهانی (۳۴۷- محرم ۴۲۸ق/ ۹۵۸- اکتبر ۱۰۳۶م)، محدّث ساکن نیشابور بود. ۱ - پیشینهاز آن‌جا که برخی با نسبت یزدی نیز از او یاد کرده‌اند، [۱]
خطیب بغدادی، احمد، تلخیص المتشابه فی الرسم، ج۱، ص۴۶۸، به کوشش سکینه شهابی، دمشق، ۱۹۸۵م.
[۲]
فارسی، عبدالغافر، تاریخ نیسابور، انتخاب ابواسحاق صریفینی، ج۱، ص۱۰۵، به کوشش محمد کاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
می‌توان احتمال داد که نیاکان وی از یزد برخاسته‌اند.۲ - شروع تحصیلاو در اوان جوانی برای تجارت از اصفهان به نیشابور رفت و با اینکه در آغاز قصد کسب علم نداشت، به نوشتن املائات دو شیخ نیشابور، ابوعمرو ابن نجید و ابوالحسن سراج، برای همشهریان خود پرداخت. سپس به اصفهان مراجعت کرد و از ابوبکر ابن مقری در آن دیار حدیث شنید. از اینجا بود که وی به کسب دانش روی آورد و سفرهای علمی خود را آغاز کرد. او بار دیگر به نیشابور رفت و از ابوعمرو ابن حمدان و حاکم ابواحمد حافظ استماع حدیث نمود. [۳]
فارسی، عبدالغافر، تاریخ نیسابور، انتخاب ابواسحاق صریفینی، ج۱، ص۱۰۵، به کوشش محمد کاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۳ - سفرهای ابنمنجویهوی افزون بر نیشابور به شهرهای ری ، گرگان ، نسا ، بخارا ، سمرقند و هرات نیز سفر کرد. [۴]
فارسی، عبدالغافر، تاریخ نیسابور، انتخاب ابواسحاق صریفینی، ج۱، ص۱۰۵، به کوشش محمد کاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
[۵]
ذهبی، محمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۱۰۸۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
۴ - اساتید ویاز جمله شیوخ وی در حدیث می‌توان از ابوبکر اسماعیلی و ابوعبدالله ابن منده نیز نام برد. [۶]
سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱۲، ص۴۵۰، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
[۷]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۳۹، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
حاکم نیشابوری در تاریخ خویش متذکر شده که ابن‌منجویه بعد از سال ۳۶۰ق به کسب حدیث پرداخته است. [۸]
سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱۲، ص۴۵۱، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
وی سرانجام به نیشابور آمد و همان‌جا اقامت گزید و به تألیف پرداخت و پس از مرگ ابوحازم عبدوی در مدرسه ابوسعد زاهد در نیشابور مجلس املا دایر کرد. [۹]
فارسی، عبدالغافر، تاریخ نیسابور، انتخاب ابواسحاق صریفینی، ج۱، ص۱۰۵، به کوشش محمد کاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق.
۵ - شاگردانجمع کثیری از وی حدیث شنیده و روایت کرده‌اند. از مشهورترین آنان خطیب بغدادی، ابوبکر بیهقی، ابوصالح مؤذن و عبدالرحمان بن منده شایان ذکرند. [۱۰]
خطیب بغدادی، احمد، تلخیص المتشابه فی الرسم، ج۱، ص۴۶۸، به کوشش سکینه شهابی، دمشق، ۱۹۸۵م.
[۱۱]
بیهقی، احمد، السنن الکبری، ج۱، ص۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۴۴ق.
[۱۲]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۳۹، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
۶ - سبب شهرت ابنمنجویهشهرت ابن‌منجویه بیشتر به سبب تنها کتاب موجود او یعنی رجال صحیح مسلم است. وی چنانکه خود در انتهای کتاب ذکر می‌کند، در شرح حال رجال از اطلاعات ابوالعباس سراج و عمرو بن علی بهره بسیاری گرفته است. در این کتاب مؤلف پس از ذکر نام هر یک از محدثان، از آن گروه از مشایخ و راویان ایشان، که در صحیح مسلم یاد شده‌اند، سخن گفته است. از دیگر آثار ابن‌منجویه مستخرجاتی است که وی بر صحیح بخاری ، صحیح مسلم، سنن ابوداوود و سنن ترمذی نوشته است [۱۳]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۴۰، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
که در حال حاضر اطلاع از نسخ آن‌ها در دست نیست.۷ - ستودن ابن‌قیسرانی ابن‌منجویه راابنقیسرانی (ه م) در کتاب الجمع بین رجال الصحیحین، رجال صحیح مسلم ابن‌منجویه و رجال صحیح بخاری کلاباذی را تلفیق کرده و در مقدمه آن شیوه کار ابن‌منجویه را ستوده است. [۱۴]
ابن‌قیسرانی، محمد، الجمع بین رجال الصحیحین، ج۱، ص۳-۴، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۳ق.
کتاب رجال صحیح مسلم در دو جلد و به کوشش عبدالله لیثی در بیروت (۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م) به چاپ رسیده است.۸ - فهرست منابع(۱) ابن‌قیسرانی، محمد، الجمع بین رجال الصحیحین، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۳ق. (۲) بیهقی، احمد، السنن الکبری، حیدرآباد دکن، ۱۳۴۴ق. (۳) خطیب بغدادی، احمد، تلخیص المتشابه فی الرسم، به کوشش سکینه شهابی، دمشق، ۱۹۸۵م. (۴) ذهبی، محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق. (۵) ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. (۶) سمعانی، عبدالکریم، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. (۷) فارسی، عبدالغافر، تاریخ نیسابور، انتخاب ابواسحاق صریفینی، به کوشش محمد کاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق؛ ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌منجویه»، ج۴، ص۱۸۱۸. رده‌های این صفحه : تراجم | حدیث شناسی | علمای اهل سنت | علمای قرن پنجم | علمای قرن چهارم | محدثین اهل سنت
|